“اي خدا جان را پذيرا کن ز رزق پاک خويش”
بي ترديد ، دانستن، فهميدن، ايمان آوردن
و چشم جان گشودن و دل صافي يافتن ، رزق هاي پاک خداوندند.

اميد که در شبي چنين بزرگ ازاين نعمتها بي بهره نمانيم.

* * * * * * *

امام صادق(ع):
«حضرت درباره شب قدر فرمود:‌شب فاطمه است و قدر خداوند است
پس هر کس حق شناخت فاطمه را به جا آورد ، ‌شب قدر را درک کرده است»

* * * * * * *

امام صادق(ع):‌«تقدیرات در شب نوزدهم است و حتمی شدن آن در
شب بیست و یکم و امضای آن در شب بیست و سوم»
* * * * * * *
- امشب رحمت دوست جاریست، مانند رود، نه! مانند باران، اگر دلتان لرزید، بغضتان ترکید، کسی اینجا محتاج دعاست، اگر یادتان بود باران گرفت دعایی به حال من بیابان کنید.

اعمال مخصوصه شبهاى قدر

اعمال شب نوزدهم

اعمال شب نوزدهم چند چيز است :

اوّل صد مرتبه اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ .

دوّم صد مرتبه اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ .

سوّم بخواند دعاء يا ذَاالَّذى كانَ را كه در قسم چهارم گذشت .

چهارم بخواند:

اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فيما تَقْضى وَتُقَدِّرُ مِنَ الاْمْرِ الْمَحْتُومِ

خدايا قرار ده در آنچه حكم كرده و مقدر فرموده اى از سرنوشت حتمى
وَفيما تَفْرُقُ مِنَ الاْمْرِ الحَكيمِ فى لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَفِى الْقَضاَّءِ الَّذى لا

و در آنچه جدا كنى از فرمان حكيمانه ات در شب قدر و در آن قضا و قدرى كه برگشت و
يُرَدُّ وَلا يُبَدَّلُ اَنْ تَكْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ

تغيير و تبديلى ندارد كه نام مرا در زمره حاجيان خانه محترمت (كعبه ) بنويسى آنان كه حجشان

الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئاتُهُمْ وَاجْعَلْ

مقبول و سعيشان مورد تقدير و گناهانشان آمرزيده و كردار بدشان بخشوده شده است و قرار ده

فيما تَقْضى وَتُقَدِّرُ اَنْ تُطيلَ عُمْرى وَتُوَسِّعَ عَلَىَّ فى رِزْقى
در آنچه مقدر فرموده اى كه عمر مرا طولانى كرده و روزيم را وسيع گردانى
وَتَفْعَلَ بى كَذا وَكَذا و به جاى اين كلمه حاجت خود را ذكر كند

و درباره ام چنين و چنان كنى

جوانان و شبهای قدر

شبهای قدر حال و هوای خاصی داره ، از هر قشری كه باشی تو این شبها اگه بخوای میتونی كانكت كنی خودت رو ! خدایا اگر ما اهل نیستیم تو به اهلیّت خود با ما رفتار کن

إِلَهِی إِنْ کُنْتُ غَیْرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِکَ فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَیَّ بِفَضْلِ سَعَتِکَ

خدایا! اگر شایسته رحمت تو نیستم، تو سزاواری که رحمت گسترده‏ات را بر من عطا کنی.

آمادگی برای شب قدر:

برای این که ان شاء الله انسان شب قدر را خوب تر و با کیفیّتی عالی به سر برد، به جا است که اموراتی را برای آمادگی درک شب های قدر تدارک ببیند که جمله ای از آن بر مبنای بیان میرزا جوادآقا ملکی تبریزی (اعلی اله مقامه الشریف) از قرار زیر است

1)دعا برای توفیق شب‌های قدر و شب عید فطر. در خواست خود زمینه توفیق را بیشتر و بهتر فراهم می سازد.

2)مراقبت ویژه شب‌های قدر. باید از خود کشیک کشید، مبادا فرصت ها ضایع گردد و به امور دنیا مشغول گردد. پس قبل از آن باید در خود آمادگی ایجاد کرد و در زمان ورود به این شب به خوبی فرصت ها را قدر شناسی کند.

عكسهایی دیدنی از حضور جوانان ایرانی در مراسم شبهای قدر

جوانان در شبهای قدر

جوانان در شبهای قدر

جوانان در شبهای قدر

3)انتخاب مناسب‌ترین اعمال. دربین اعمال فراوان این شب ها بنگرد که کدام عمل با حال او بیشتر سازگاری دارد، به همان مبادرت

ورزد.

4)تفکّر و به خود اندیشیدن. تفکّر و اندیشه در این که از کجا آمده ام، کجا هستم؟ و به کجا رهسپار خواهم بود؟ و برای آن سفری که در

پیش دارم چه آماده ساخته ام؟

5)از خود غافل نبودن. چه کسی بهتر و مهم تر از خویشتن خویش است که مسئولیّت اوّل ما بیش از همه نسبت به خود است که فرمود: “قُوا أنفُسَکُم” خود را نگهبان باشید و خود نگهداری کنید.

6)تذلّل و زاری. اگر در اندیشه و فکر موفّق باشیم به ذلّت خوبش پی می بریم که جایگریه و زاری دارد و به آن می پردازیم.

7) سعی کند مکان، لباس مناسب و بوی خوش برای این شب تهیه کند. این خود نوعی خود آماده سازی است که از زمانی زودتر برای جهش و پرش، خیز گرفته است.

8)مالی برای صدقه دادن در نظر بگیرد. البته صدقه جزء اعمال این شب دانسته شده که با پرداختنش نیّت رفع بلا و قضا از مولای عزیز یعنی حضرت صاحب (سلام الهظ علیه) داشته باشد که محبوب ترین است.

9)مناجاتی مهیّج برای گفتگو تهیه کند. که این نیز نکته برازنده ای است که در این فرصت با حضرت دوست صحبت کند.

10)افطاری دادن به روزه‌داران. که این خود عامل ثواب فراوان و باز کردن توفیقات بعدی است که بندگان خداوند مسرور شده و با سرورشان خداوند خوشحال می شود.

11)فقراء مخصوص، برای تصدق دادن در این شب در نظر گیرد. برای این که در این شب معطّل برای این امور نشود، پولی را کنار گذاشته و به همان فقرائی که در نظر گرفته پرداخت کند تا که هم خود از خطر بگذرد و هم درک آن شب بر او آسان تر گردد.

12)مهمان‌های مناسب برای افطاری بخاطر بسپارد. اهل تقوا و تدیّن را برای افطار این ایّام درنظر بگیرد که أجر آن مضاعف گردد.

13)برای رسیدن به معرفت شب قدر: سوره دخان را در هر شب صد مرتبه تا شب 23 ماه تلاوت کند. اگر نه به جای آن هر شب تا شب 23 رمضان 1000 مرتبه سوره قدر را تلاوت کند. تلاوت قرآن انسان را به خداوند متعال، پیوندی ناگسستنی می دهد که قدرش را باید داشت و اگر نتوانست هر شب 1000 مرتبه سوره قدر تلاوت کند، دست کم، شب قدر این کار ر ابکند که به کلی همه چیز از دست نرود.

*دقیق بخوانید تا فضای معنوی کتاب را حس کنید

کتاب حاضر گزیده‌ای از مجموعه‌ی توصیه‌ها، نصایح، تحلیل‌ها و مواعظی است که در ماه‌های رمضان در طول ۲۲ سال گذشته از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۰ در بیانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ارائه شده است.

مخاطبان این مواعظ عموم مردم بوده‌اند هرچند گاه این سخنان در دیدار جمعی از قاریان قرآن کریم، کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، نمازگزاران نماز جمعه، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان، شاعران و… بیان شده‌اند.

بنابراین در انتخاب مطالب این کتاب دو ویژگی مورد توجّه قرار گرفته است:

اول اینکه موضوع بیانات ماه مبارک رمضان، معارف دینی مربوط به روزه‌داری، آداب دعا، تکالیف مؤمنان در این ماه از نظر فردی، اجتماعی و سیاسی و نظایر آن باشد.

دوم اینکه صرفاً در محدوده‌ زمانی از حلول ماه مبارک رمضان تا پایان روز عید سعید فطر هر سال بیان شده باشد. خواننده‌ای که با دقّت این کتاب را مطالعه کند در فضای معنوی شریک می‌شود که گوینده‌ بزرگوارش قصد انتقال آن را داشته است و این فضای معنوی در ماه رمضان که فضای معنوی

و ملکوتی بر عالم و به خصوص بر جامعه‌ی اسلامی و مؤمنین اهل عبادت حکم فرمان است، دو چندان می‌شود.

**موضوعات یکسان از زوایای مختلف

یکی از وجوه چشمگیر بیانات رهبر انقلاب در طول ۲۲ سال گذشته پیوستگی و انسجام مطالب در موضوعات مختلف است. البتّه با این ویژگی که

حتّی اگر موضوعی واحد چند بار آن هم در طول سال‌های مختلف مورد تأکید قرار گرفته باشد، هر بار یا از زاویه‌ای جدید به موضوع نگریسته‌اند یا نکته‌ای جدید به ابعاد موضوع یا تحلیل آن افزوده‌اند.

نمونه جالب این نکته را می‌توان در مورد موضوع تقوا یا استغفار که ترجیع‌بند مهمّ این کتاب است، به وضوح دید.

**بهار حقیقی در نگاه رهبر انقلاب

رهبر انقلاب مبارک از رمضان با تعابیر و صفت‌های مختلف یاد کرده است که هر یک حاکی از توجّه به محتوای آن وصف در معارف اسلامی

خصوصاً گنجینه‌ی ارزشمند احادیث اهل عصمت و طهارت علیهم ‌السّلام دارد. تعبیرهایی چون: رمضان؛ ماه رحمت و مغفرت الهی، ماه ضیافت الهی، ماه خودسازی و تقوا، ماه استغفار و توبه و بازگشت، ماه ذخیره‌سازی تقوا، ماه عبادت و دعا و مناجات و… از این دست هستند

نمونه‌ی دیگر را می‌توان در استفاده ایشان از تعبیر بهار دید که به مناسبت تقارن ماه رمضان با بهار طبیعت بیان داشته‌اند. رهبر انقلاب به کرات از ترکیباتی چون بهار دعا و قرآن، بهار خودسازی و عبادت، بهار اُنس با خدا، بهار توجّه و ذکر و استغفار و استغاثه به خدا استفاده کرده‌اند. امّا این تعابیر از محدوده‌ تقارن بهار طبیعت و ماه رمضان درمی‌گذرد و آنگاه با تحلیلی جامع سخن از بهار واقعی بودن رمضان صرفنظر از تقارن یا

عدم تقارن با بهار طبیعت به میان می‌آید و رمضان مبدأ سال حقیقی برای مؤمنان شناخته می‌شود و سال ایمانی مسلمانان با رمضان آغاز می‌شود و عبادات ماه رمضان به عنوان سرمایه‌ای برای گذران یازده ماه بعدی تا فرا رسیدن ماه رمضان بعد قلمداد می‌شود. بدین ترتیب بهار حقیقی مسلمانان

به معنی تحوّل و نوسازی و بازسازی درونی مورد تأکید قرار می‌گیرد.

** توصیه‌های اجتماعی ماه رمضان

توجه به جنبه‌های اجتماعی توصیه‌های دینی، از دیگر مشخّصات بیانات معظم له درباره‌ ماه رمضان و آداب روزه‌داری است، در مجموعه‌ این بیانات

به معروف‌هایی همچون اطّلاع از وضع محرومان، رسیدگی به مستضعفان، محبّت به ایتام، و دستگیری از ضعفا، امر و از منکرهایی چون اسراف، تبذیر، تفرقه، و امثال آن نهی می‌شود و بدین ترتیب توصیه به کسب فضایل و پرهیز از رذائل اخلاقی از محدوده‌ شخصی و فردی خارج شده و به مشخّصاتی برای جامعه‌ مطلوب اسلامی تبدیل می‌شود. در این میان تفاوت میان مواعظی که اصلاح فرد و محدوده‌ شخصی و حدّاکثر خانوادگی

مسلمانان را در نظر می‌گیرد با دیدگاهی که علاوه بر اصلاح محیط فردی و خانوادگی، اصلاح محیط عمومی جامعه را به عنوان جامعه‌ آرمانی

اسلامی هدف میگیرد، به روشنی آشکار است. پرداختن به مسائل اجتماعی خواه ‌ناخواه به بحث آسیب‌های جامعه دینی از نظر سیاسی می‌انجامد و

آفات و خطراتی که جامعه‌ اسلامی را تهدید می‌کنند، تحلیل می‌شوند. در این مباحث با استفاده از معارف اسلامی و عبرت‌های تاریخ پرفراز و نشیب اسلام ،عوامل انحطاط مسلمین بررسی شده و بر بصیرت و صبر به عنوان پادزهر همه‌ غفلت‌ها و دنیادوستی، قدرت‌طلبی، منیّت و خود برتر بینی و

فساد اقتصادی و اخلاقی که از مهم‌ترین عوامل سقوط شخصیت‌هایی تأثیرگذار و کارگزاران اسلامی است، تاکید شده است.

**توجه به ملت‌های مسلمان در ماه رمضان/ تاکید بر وقوع بیداری اسلامی در سال‌های پیش

توجّه به سرنوشت مسلمانان سراسر جهان و ملّت‌های تحت ستم و خصوصاً ملّت مظلوم فلسطین از دیگر مباحث رهبر انقلاب در ماه رمضان است.

تأکید و توصیه به تداوم حضور در راهپیمایی روز قدس که به ابتکار حضرت امام خمینی (ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی در آخرین جمعه‌ی

ماه رمضان انجام می‌شود، دایره‌ نصایح و مواعظ مربوط به آداب ماه مبارک رمضان را با توجّه به شرایط و مقتضیّات زمان و مکان از محدوده‌ جامعه و کشور نیز فراتر می‌برد و در سطح جهان اسلام گسترش می‌دهد. خواننده‌ این مجموعه با پیگیری این موضوع در کتاب خواهد دید که واژه‌ی پرمعنای رایج این روزها یعنی بیداری اسلامی در ماه‌های رمضان سال‌ها قبل بارها به عنوان واقعیت مسلّم و مورد انتظار مورد تأکید قرار گرفته است.

واقعیتی که امروزه هیچ کس نمی‌تواند آن را انکار کند.

**قلب مباحث رمضانی رهبر انقلاب

امّا نقطه‌ی اصلی و قلب همه‌ مباحث رمضانی که در این کتاب جمع‌آوری شده، معارف اسلام ناب محمّدی صلّی الله علیه و آله و سلّم است که بر اساس دو منبع پایان‌ناپذیر و ذخیره‌ آسمانی مسلمانان یعنی کتاب خدا و عترت با بیانی شیوا و شیرین و به صورتی مدوّن و البتّه به تدریج و در طول

بیست و دو سال گذشته تنظیم و ارائه شده است. مهم‌ترین این مباحث را می‌توان چنین برشمرد:

الف- توصیه بر قرائت، فهم و اُنس با قرآن کریم به عنوان نسخه‌ درمان همه‌ی دردهای فردی و اجتماعی بشریّت

ب- تبیین دقیق و جامعه مفاهیمی چون تقوا، دعا و مناجات، استغفار و توبه بر اساس معارف قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم ‌السلام خصوصاً نهج‌البلاغه‌ی امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام.

ج تحلیل زندگی شخصیت بی‌نظیر امام علی علیه‌السّلام به عنوان الگوی شجاعت، تقوا، عدالت و اسوه‌ی زمامداری الهی

**سبک زندگی رهبر انقلاب در ماه رمضان

از مطالعه مطالب این کتاب و توجه به تاریخ و مخاطبان هر مطلب نکات مهمی از سبک رفتاری معظم له در ماه مبارک رمضان به دست می‌آید

ازجمله:

۱.توجّه به برپایی مجالس تلاوت قرآن کریم

۲. محور قرار گرفتن مباحث مربوط به خودسازی‌ایمانی و اخلاقی

۳. میزبانی اقشار مختلف همچون اساتید، دانشجویان و… و به سخنان و نظرات آنان گوش فرادادن و با آنها به گفت‌وگو نشستن

۴. حضور در جمع روزه‌داران نمازگزار ماه رمضان و اقامه‌ی نماز جمعه به امامت معظم له

۵. توجّه دادن به اهمیّت شب‌های قدر و ایّام شهادت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام

۶. تبیین وضع جهان اسلام تأکید بر راهپیمایی هرچه عظیم‌تر روز جهانی قدس

**این تنها یک ساحل از دریا است

از آنچه درباره‌ محور قرار گرفتن مباحث مربوط به قرآن کریم، نهج‌البلاغه، تاریخ اسلام، فلسطین و قدس شریف مباحث معرفتی همچون دعا و… گفته شد، نباید تصور کرد که همه‌ مطالب بیان شده از سوی رهبر انقلاب درباره دعا و قرآن در این کتاب گرد آمده است و علیرضا مختار پور قهرودی که این کتاب به کوشش او تدوین شده است تاکید کرده است که این مطالب صرفاً از سخنان ایشان در ماه رمضان استخراج شده و ایشان در مناسبت‌ها و موقعیت‌های مختلف در طول سال به مباحث مهمّی از جمله مباحث ذکر شده پرداخته‌اند که مجموعه‌ مطالب موضوعی را باید در کتاب‌های مستقل جست‌وجو کرد.

نکته پایانی و مهم اینکه این کتاب بر اساس ترتیب تاریخی بیانات تنظیم شده است اما خوانندگان اگر بخواهند به صورت موضوعی به مطالعه سخنان ایشان بپردازند می‌توانند از فهرست راهنمای موضوعی در صفحات پس از مقدّمه مراجعه کنند.

حفظ بركات ماه رمضان

بدون ترديد يك ماه روزه‌داري و مبارزه عملي با هواهاي نفساني، تأثير بسيار عميقي در روح و روان و سلامت جسماني انسان دارد؛ اما

چه كنيم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقي بماند؟

در مرحله نخست بايد بكوشيم تا روزه ما كامل و واقعي باشد و آن گاه اثر آن تا سال آينده، بلكه براي هميشه، باقي مي‌ماند.
امام جعفر صادق عليه‌السلام مي‌فرمايد: «هرگاه روزه دار هستي، پس بايد گوش و چشم تو از حرام به دور و جوارح و اعضاي تو از زشتي‌ها پاك باشد و بايد كارهاي بيهوده و لغو را از خود دور كني… لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعي [زيرا روزه‌دار واقعي كسي است كه‌] كاملاً مراقب و مواظب تمامي شئون زندگي‌اش باشد تا كوچك‌ترين نواقص شرعي، عرفي و اخلاقي از او مشاهده نگردد… روزه‌دار بايد در حد امكان، سكوت و خاموشي را اختيار كند؛ مگر ذكر خدا و بيان نيازمندي‌هايش؛ از قهقهه و بلند خنديدن بپرهيزد؛ زيرا خداوند بر خنده‌هاي قهقهه خشم دارد»
از اين سخنان پر معناي امام صادق عليه‌السلام، استفاده مي‌شود كه روزه وقتي كامل است و ما روزه‌دار واقعي محسوب مي‌شويم كه اين عمل، فقط خودداري از خوردن و آشاميدن نباشد؛ بلكه همه اعضا و جوارح ما روزه‌دار باشند و چنين روزه‌اي، كامل و واقعي است و

طبعاً اثر آن پايدار خواهد بود. علاوه بر آن چه گفته شد، دو عمل مهم ديگر بايد انجام دهيم تا اثر روزه تا ماه مبارك رمضان بعدي باقي بماند كه عبارتند از:
1. پرهيز از آن چه كه موجب زايل شدن اثر روزه مي‌شود. علت غايي روزه، دست‌يابي به «تقوا» (دوري از گناه) است؛ زيرا گناه با هدف روزه منافات دارد و ما هنگامي مي‌توانيم از اثر روزه (تقواي الهي)به طور مستمر بهره‌مند شويم كه رفتارمان، همسو و هم جهت و در راستاي پرهيزگاري باشد.
2. علاوه بر اجتناب از گناه، بايد ارتباط خود را با آن چه در ماه مبارك رمضان انجام داده‌ايم، قطع نكنيم؛ يعني براي تقويت آثار روزه، گاهي روزه بگيريم؛ البته اين روزه‌ها واجب نيست؛ ولي از نظر كيفيت بايد به همان صورتي باشد كه در ماه مبارك رمضان روزه مي‌گيريم؛ يعني، همه اعضا و جوارح ما روزه باشند.
بنابراين، استواري عمل و مداومت بر آن، موجب مي‌شود تا اثر آن عمل باقي بماند. امام باقر عليه‌السلام فرمود: «دوست داشتني‌ترين عمل نزد خداوند، عملي است كه بنده آن را ادامه دهد؛ هر چند اندك باشد».2 و يكي از دلايل استمرار عمل، حفظ و بقاي اثر آن است. از نظر علمي و تجربي نيز اين حقيقت ثابت شده است كه براي ماندگاري يادگيري و نهادينه شدن صفات اخلاقي و معنوي، يك فرآيند دو مرحله‌اي را بايد طي كرد؛ شكل‌گيري و تثبيت و بقا.
هر مهارتي كه انسان به دست مي‌آورد، براي تثبيت و بقاي آن، بايد ارتباط خود را با آن مهارت - اگر چه به صورت اندك - حفظ كند. اين مطلب در مورد مسائل معنوي و اخلاقي نيز صدق مي‌كند؛ يعني اگر بخواهيم اثرات ماه مبارك رمضان، نه تنها تا ماه رمضان بعدي حفظ شود، بلكه به عنوان يك سرمايه معنوي براي هميشه باقي بماند، بايد ارتباط خود را با اين ماه حفظ كنيم. نگه داشتن اين ارتباط، ممكن نيست؛ مگر با انجام دادن همان اعمالي كه در ماه رمضان انجام مي‌داديم.
از اين رو، توصيه مي‌شود كه بعد از ماه مبارك رمضان، گاهي روزه بگيريد و تلاوت قرآن را - هر چند روزي يك صفحه - قطع نكنيد و دعاهاي مربوط به ماه‌هاي بعد از رمضان را هر روز بخوانيد؛ سيره عملي بزرگان دين - مانند پيامبر و ائمه عليهم‌السلام همواره اين بود

كه بعضي از روزها را روزه مي‌گرفتند و توصيه مي‌كردند كه حداقل هر ماه سه روز، روزه بگيريد (اول، وسط و آخر ماه) و حداقل هر روز پنجاه آيه قرآن را تلاوت كنيد و… . اين سيره و سفارش‌ها، براي استمرار و بقاي آثار ماه مبارك رمضان و تبديل آن حالات معنوي،

به صفات و ملكات ماندگار و هميشگي است؛ به گونه‌اي كه اين آثار، جزء وجود و شخصيت انسان شود و همواره رفتارهاي او را تحت تأثير قرار دهد.

1. بحارالانوار، ج 96، ص 292.
2. اصول كافي، ج 3، ص 129، ج‌2.

ولادت

امام حسن (ع ) فرزند امير مؤمنان علي بن ابيطالب و مادرش مهتر زنان فاطمه زهرا دختر پيامبر خدا (ص ) است .
امام حسن (ع ) در شب نيمه ماه رمضان سال سوم هجرت در مدينه تولد يافت . وي نخستين پسري بود كه خداوند متعال به خانواده علي و فاطمه عنايت كرد.

القاب
لقب هاي او سبط، سيد، زكي ، مجتبي است كه از همه معروفتر “مجتبي ” مي باشد.

امامت
امام حسن (ع ) پس از شهادت پدر بزرگوار خود به امر خدا و طبق وصيت آن
حضرت ، به امامت رسيد و مقام خلافت ظاهري را نيز اشغال كرد، و نزديك به شش ماه به اداره امور مسلمين پرداخت .

شمايل
امام حسن (ع ) از جهت منظر و اخلاق و پيكر و بزرگواري به رسول اكرم (ص) بسيار مانند بود.

كمالات
از پيغمبر اكرم (ص ) روايت كرده اند كه درباره امام حسن و امام حسين (ع)
مي فرمود: اين دو فرزند من ، امام هستند خواه برخيزند و خواه بنشينند ( كنايه از
اين كه در هر حال امام و پيشوايند .

سيره
امام حسن (ع ) بيست و پنج بار حج كرد، پياده ، درحالي كه اسبها نجيب را با او يدك مي‌كشيدند.
چون وضو مي ساخت و به نماز مي ايستاد، بدنش به لرزه مي افتاد و رنگش زرد مي شد.
سه نوبت نيمي از دارائيش و دو نوبت تمام اموال خود را به فقرا بخشيد.

عظمت و تواضع
ابن عباس كه از امام حسن و امام حسين (ع ) مسن تر بود، ركاب اسبشان را مي گرفت و بدين كار افتخار مي كرد و مي گفت : اينها پسران رسول خدايند. با اين شأن و منزلت ، تواضعش چنان بود كه : روزي بر عده اي مستمند مي گذشت ، آنها پاره هاي نان را بر زمين نهاده و خود روي زمين نشسته بودند و مي خوردند، چون حسن بن علي را ديدند گفتند: “اي پسر رسول خدا بيا با ما هم غذا شو". امام حسن (ع ) فورا از مركب فرود آمد و گفت :” خدا متكبرين را دوست نمي دارد". و با آنان به غذا خوردن مشغول شد. آنگاه آنها را به ميهماني خود دعوت كرد، هم غذا به آنان داد و هم پوشاك .

سخاوت
در جود و بخشش امام حسن (ع ) داستانها گفته اند. از جمله مدائني روايت كرده كه :
حسن و حسين و عبدالله بن جعفر به راه حج مي رفتند. توشه و تنخواه آنان گم شد. گرسنه و تشنه به خيمه اي رسيدند كه پير زني در آن زندگي مي كرد. از او آب طلبيدند. گفت اين گوسفند را بدوشيد وشير آن را با آب بياميزيد و بياشاميد. چنين كردند. سپس از او غذا خواستند. گفت همين گوسفند را داريم بكشيد و بخوريد. يكي از آنان گوسفند را ذبح كرد و از گوشت آن مقداري بريان كرد و همه خوردند و سپس همانجا به خواب رفتند. هنگام رفتن به پير زن گفتند: ما از قريشيم به حج مي رويم . چون باز گشتيم نزد ما بيا با تو به نيكي رفتار خواهيم كرد. و رفتند. شوهر زن كه آمد و از جريان خبر يافت ، گفت : واي بر تو گوسفند مرا براي مردمي ناشناس مي كشي آنگاه مي گويي از قريش بودند؟ روزگاري گذشت و كار بر پير زن سخت شد، از آن محل كوچ كرد و به مدينه عبورش افتاد. حسن بن علي (ع ) او را ديد و شناخت . پيش رفت و گفت : مرا مي شناسي ؟ گفت نه . گفت : من همانم كه در فلان روز مهمان تو شدم . و دستور داد تا هزار گوسفند و هزار دينار زر به او دادند. آن گاه او را نزد برادرش حسين بن علي فرستاد. آن حضرت نيز همان اندازه به او بخشش فرمود. او را نزد عبدالله بن جعفر فرستاد او نيز عطايي همانند آنان به او داد.
حلم و گذشت امام حسن (ع ) چنان بود كه به گفته مروان ، با كوهها برابري مي كرد.

شهادت
امام حسن (ع ) در تمام مدت امامت خود كه ده سال طول كشيد، در نهايت شدت و اختناق زندگي كرد و هيچگونه امنيتي نداشت ، حتي در خانه نيز در آرامش نبود. سر انجام در سال پنجاهم هجري به تحريك معاويه بدست همسر خود (جعده ) مسموم و شهيد و در بقيع مدفون شد .

فرمايشات
بدانيد كه خدا شما را بيهوده نيافريده و سر خود رها نكرده ، مدت عمر شما را معين كرده ، و روزي شما را ميانتان قسمت كرده ، تا هر خردمندي اندازه خود را بداند و بفهمد كه هر چه برايش مقدر است به او مي رسد ، و هر چه از او نيست به او نخواهد رسيد ، خدا خرج دنياي شما را كفايت كرده و شما را براي پرستش فراغت بخشيده و به شكرگزاري تشويق كرده ، و ذكر و نماز را بر شما واجب كرده و تقوي را به شما سفارش كرده ، و آن را نهايت رضايت مندي خود مقرر ساخته . تحف العقول ، ص (234 (
به درستي كه خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه خلق خود ساخته تا به وسيله
طاعتش به رضاي او سبقت گيرند . تحف العقول ، ص (239 (
ي پسرم با هيچكس برادري مكن تا بداني كجا مي رود و از كجا مي آيد و چه ريشه اي دارد ، پس چون خوب از حالش آگاه شدي و معاشرتش را پسنديدي با او برادري كن به شرط گذشت از لغزش و كمك در تنگي . تحف العقول ، ص (236 (

حسن دریای لطفی بیکران بود
که مروارید مهرش رایگان بود
سلاحش با صلاحش توامان بود
حماسه آفرینی بی نشان بود
به ظاهر گرچه از پیکار بنشست
قیامی در قعود او نهان بود

حرف “رای” رمضان یاد ربابم انداخت
“میم” او مشک تهی، در تب و تابم انداخت
“ضاد” او ضجه ی اطفال، “الف” اشک حرم
“نون” او ناله ی زهراست، ز خوابم انداخت….