جايگاه قلب و روح
1. قلب نوراني
احي قلبك بالموعظة و امته بالزهادة، و قوة باليقين، و نوره بالحكمة .(نامه 31)
قلبت را با موعظه زنده كن، هواي نفست را با زهد بميران، دلت را با يقين نيرومند و با حكمت و دانش نوراني نما.
2. اقبال و ادبار قلوب
ان للقلوب اقبالا و ادبارا؛ فاذا اقبلت فاحملوها علي النوافل، و اذا ادبرت فاقتصروا بها علي الفرائض .(حكمت 312)
همانا دل ها را در كار خير و عبادت، اقبال و ادباري است، هرگاه اقبال بدان دارند به كارهاي مستحب واداريد و هرگاه خسته و بدان پشت كرده اند به فرايض اكتفا كنيد.
3. برتري دل پرهيزگار
افضل من صحة البدن، تقوي القلب. (حكمت 388)
پرهيزگاري دل از سلامتي بدن برتر است.
4. عاقبت دل مرده
من قل ورعة مات قلبه، و من مات قلبه دخل النار .(حكمت 349)
هر كه پارسايي اش كم شد، دلش مرده شود و دل مرده به دوزخ رود.
5. دل بي نور
ان للقلوب شهوة و اقبالا و ادبارا، فاتوها من قبل شهوتها و اقبالها، فان القلب اذا اكره عمي .(حكمت 193)
به راستي كه براي دل ها خواهش و پيش آمدن و پس رفتني است، از همان جايي كه درخواست و اقبال آن ها است با آن ها درآييد؛ زيرا اگر بر دل فشار آورده شود و با اكراه از او چيزي خواسته شود كور و بي نور شود و از كار مي ماند.
6. هر كه دلي را شاد كند
والذي وسع سمعه الاصوات، ما من احد اودع قلبا سرور الا و خلق الله له من ذلك السرور لطفا. فاذا نزلت به نائبة جري اليها كالما في انحداره حتي يطردها عنه كما تطرد غريبة الابل .(حكمت 257)
سوگند به آن كه همه آواها را مي شنود هيچ كس دلي را شادمان نسازد مگر آن كه خداوند از آن شادماني لطفي بيافريند و بدان گاه كه گرفتاري و مصيبتي بدو رسد آن لطف، همچون آبي كه در نشيب روان گردد، به سوي آن مصيبت و گرفتاري سرازير شود و آن را از او دور گرداند. همچنان كه شتر غريبه (از ميان رمه شتران) رانده مي شود.