آداب غذا خوردن در اسلام

 

یکی از مشکلاتی که امروزه دامنگیر قشر گسترده ای از انسان ها گردیده، بیماری های گوناگون است، اما جالب است بدانید نسخه ای بسیار آسان برای رهایی از این مشکل از سوی ائمه اطهار( علیه السلام) برای جامعه بشری در نظر گرفته شده است که بی شک عمل بدان آثار بسیار مفید و سودمندی در پی دارد!در این باره روایت شده است که امیرمؤمنان على بن ابى طالب (علیه السلام) به فرزند خود حسن (علیه السلام) فرمودند:پسرم! آیا دوست داری به تو چند نکته بیاموزم که به کمک آنها از طب و مراجعه به طبیب بى نیاز گردی؟
حسن (علیه السلام) عرض نمود: بله، اى امیرمؤمنان.
حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: بر سفره منشین ، مگر آن که کاملا گرسنه باشی و از سفره بر نخیز، مگر در آن حال که هنوز میل خوردن داشته باشی و جویدن غدا را کامل انجام ده و نیز در جایی دیگر بیان می دارند: هر کس در گرسنگى کامل غذا بخورد، غذا را خوب بجَوَد، در حالى که هنوز میل خوردن دارد، غذا را وا گذارد و چون احساس قضاى حاجت کرد، آن را محبوس ندارد، به هیچ بیمارى اى جز بیمارى مرگ، مبتلا نمى شود و همچنین امام على (علیه السلام) در پاسخ به این پرسش که: چرا در قرآن، هر دانشى جز دانش طب وجود دارد؟ فرمودند: همانا در قرآن، آیه اى است که همه طب را یک جا در خود گردآورده است: وَکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ؛ بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید، ( که این خود جامع ترین دستور العمل برای جاوکیری از ابتلا به بیماری های گوناگون می باشد).

• غذای خود را با نام خدا آغاز کنید.

امام علی (ع): به هنگام غذا خوردن خدای را یاد کنید و از بیهوده گویی اجتناب کنید، زیرا که طعام نعمت و رزقی از خداوند است و بر شماست که در آن خدای را یاد کرده و شکر گویید. (فروع کافی، جلد 6، صفحه 296)

امام علی (ع) در سفارش های خود به کمیل : به گاه غذا خوردن از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.(بحارالانوار، جلد 66، صفحه 425، حدیث 41)

امام علی (ع): هر کس خواست غذا بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی از غذا خوردن دست بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن احساس نیاز می کند.

امام علی (ع):هر کس که می خواهد غذایی او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده ، چیزی نخورد و آن گاه هم که خواست بخورد ، بگوید:
“بسم الله و بالله” (طب الائمه لابنی بسطام ، صفحه 60 )

• غذا را با نمک یا سرکه شروع کنید.

امام علی(ع): در شروع به غذا خوردن، نمک بخورید. اگر مردم می دانستند نمک چه خاصیتی دارد هر آینه به جای داروهای مجرب دیگر آن را انتخاب می کردند. (طب الائمه ، صفحه 70)

امام کاظم (ع): سفره ای که در آن نمک نباشد ، بی برکت است . آغاز کردن غذا با نمک ، برای تن درستی ، بهتر است. (الکافی ، جلد 6 ، صفحه 326 ، حدیث 5 )

محمد بن علی گوید: مردی در خراسان خدمت امام رضا (ع) بود. غذایی برای آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود.آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت: قربانت گردم، شما به ما امر کردید با نمک شروع کنیم! آن حضرت فرمودند:
این مثل آن است، به درستی که سرکه ذهن را قوی و عقل را زیاد می کند. (طب و درمان ، صفحه 140)
امام باقر (ع): خداوند به حضرت موسی (ع) وحی کرد که قوم خود را امر کن غذا را با نمک آغاز و با آن پایان دهند، در غیر این صورت اگر دچار هر بیماری شدند جز خود را ملامت نکنند. ( طب الائمه)
• دست ها را قبل و بعد از غذا بشویید.
امام علی (ع): شستن دست ها قبل از غذا، رزق را زیاد می کند، لباس ها را از آلودگی حفظ می نماید و چشم را تقویت می کند. (خصال، صفحه 612)
حضرت رسول (ص):شستن (دست ها) پیش و پس از غذا ،شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است.(بحارالانوار ، جلد 66 ، صفحه 356 ،حدیث 17 )

• سبک و متعادل غذا بخورید.

امام علی (ع): خوراکت را کم کن تا بیماری تو کم گردد. (غررالحکم ،جلد 1 ،صفحه 114)
حضرت رسول (ص) : محبوبترین شما در پیشگاه خدا آن کس است که کم خوراکتر و سبکتر باشد. (کنز العمال، جلد 15 ،صفحه 261)
حضرت رسول (ص) :یکی از انواع زیاده روی، این است که هر آنچه را دوست داری ، بخوری. (کنز العمال، جلد 15 ،صفحه 263 ،حدیث 40886)
امام صادق (ع): هر گاه مردم در خوراک خود میانه رو باشند، بدن هایشان پایدار و محکم است. (سفینه البحار ، جلد 2 ، صفحه 79)
امام رضا (ع): غذای خود را با سبک ترین غذایی که بدنت را به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعالیت ها و زمانه ات تغذیه می کند، آغاز کن.(طب الرضا ،صفحه 15)
حضرت رسول )ص): در حالی غذا بخور که اشتها داشته باشی و هنگامی دست از غذا بکش که هنوز اشتهایت باقی است. (بحار ، جلد 62 ، صفحه 291)
امام رضا (ع):هر کس غذای افزون از اندازه بخورد ،این غذا او را سودی نمی رساند ،و هر کس به اندازه بردارد ،این غذا او را تغذیه می کند و سود می رساند .آب نیز چنین است. روش پسندیده برای تو ،آن است که از هر یک از انواع غذا ،در فصل ویژه آن ،بهره بگیری.در حالی که هنوز مقداری میل داری ،از غذا دست بکش ،چرا که این کار ،به خواست خداوند ،برای بدن سلامت آورتر ،برای عقل ذکاوت بخش تر ،و برای خود انسان مایه سبکی افزون تر است.(طب الامام الرضا ،صفحه 14)
امام کاظم (ع): تدبیر غذایی و رژیم خوراکی این نیست که اصلا چیزی نخوری ولکن رژیم این است که چیزی بخوری اما سبک. (وسائل الشیعه ، جلد 17 ، صفحه 183)
امام علی (ع): یا کمیل! شکمت را از خوراک پر مکن، برای آب هم جا بگذار و برای هوا هم قرار بده، تا اشتها داری دست از خوردن بردار، اگر این کارها را انجام دادی خوراک بر تو گوارا گردد، همانا تندرستی با کم خوردن و کم نوشیدن است. (تحف العقول ، صفحه 66)
حضرت رسول (ص) : بر حذر باش از آنکه ، بخوری آنچه را اشتها نداری که باعث حماقت و نادانی می گردد. (لئالی الاخبار ، ش 2)
امام علی (ع): از همیشه سیر بودن و بسیار خوردن بپرهیزید که این کار بیماری ها و رنج ها را بر می انگیزاند. (غرر الحکم ، جلد 51 ، صفحه 151)
حضرت رسول (ص) : دل های خویش را با زیاد خوردن و زیاد نوشیدن نمیرانید، که دل چون زراعت است، وقتی آب آن زیاد شد خواهد مرد. (نهج الفصاحه ، حدیث 2489)
امام علی (ع) به فرزندشان امام حسن (ع) فرمودند: چهار کلمه به تو می آموزم که تو را از درمان بی نیاز سازد: تا گرسنه نباشی غذا مخور و هنوز مایل به غذا باشی دست از آن بردار، غذا را به جا و نیکو بخور (خوب بجو)، هنگامی که خواستی به بستر روی خود را به بیت الخلاء عرضه کن (به مستراح برو) (خصال ،جلد 60)

• از غذای حرام دوری کنید.

حضرت رسول (ص) : هر که لقمه ای از حرام بخورد، تا چهل شب نمازی مقبول نگردد و تا چهل روز دعایش مستجاب نشود و هر گوشتی که از حرام بروید، آتش به آن سزاوار تر باشد. (بحار الانوار ، جلد 66 ، صفحه 314)

• از خوردن غذای داغ اجتناب کنید.

امام علی (ع): غذای گرم را وانهید تا سرد شود، زیرا برای رسول اکرم (ص) غذا حاضر کردند، (ایشان) فرمودند: وانهیدش تا سرد شود و قابل خوردن گردد ، که خدای عزوجل آتش به ما نمی خوراند و برکت در غذای خنک است.(فروع کافی ، جلد6 ، صفحه322)

• بهتر است در جمع غذا بخورید.

حضرت رسول (ص): محبوبترین خوراکی در پیشگاه خدا چیزی است که دست ها بر آن زیاد باشد (خورنده آن بسیار باشد.) (نهج الفصاحه ، صفحه 15)

• در ظروف آب و غذا فوت نکنید.

امام صادق (ع): دمیدن در ظرف آب و غذا و در محل سجده مکروه است. ( خصال ، صفحه 158)
امام علی (ع)-درباره آنچه پیامبر نهی فرموده است -:از این نهی کرده که در غذا یا نوشیدنی بدمند.(بحارالانوار، جلد66 ،صفحه400 ،حدیث1)

• مستمندان را هنگام خوردن غذا رد نکنید.

امام علی (ع): چون سفره ی غذا گذارده شد و ، سائل و مستمندی از راه رسید، او را رد نکنید. (محاسن برقی ،صفحه 423)

• شام بخورید، ولو به لقمه ای

امام رضا (ع): شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار کمی نان باشد، چون باعث قوت جسم می شود. (طب الائمه ،صفحه 65)
امام صادق (ع): خوردن شام راوامگذار،هر چندبه سه لقمه (نان) بانمک باشد.(مکارم الاخلاق،جلد 1،صفحه424،حدیث1447)
حضرت رسول (ص):خوردن شام را وامگذارید ،هر چند به مشتی خرما باشد ،زیرا واگذاشتن آن ،انسان را پیر می کند.(کنزالعمال ،جلد10 ،صفحه46 ،حدیث 28290)

• غذا را خوب بجوید و در خوردن هرگز شتاب نکنید.

امام صادق (ع): غذا خوردن را طولانی کنید، زیرا لحظات آن از عمرتان محسوب نمی شود. (سفینه البحار ،جلد 1،صفحه 27)
حضرت رسول (ص):-در بیان آداب غذا خوردن-اما آداب آن ،کوچک کردن لقمه و جویدن کامل است.(بحارالانوار،جلد66 ،صفحه 415 ،حدیث 14 )

• سعی کنید هنگام راه رفتن چیزی نخورید.

امام صادق (ع): در هنگام راه رفتن چیزی نخورید، مگر آنکه مجبور باشید.(روضه المتقین ،صفحه 524)

• سبزی را فراموش نکنید.

حضرت رسول (ص): سفره های خودتان را با سبزی ها بیارایید، زیرا انواع میکروب ها را نابود می سازد. ( طب النبی، صفحه 3)
امام صادق (ع): برای هر چیز زینتی است و زینت سفره، سبزیجات است. (بحار الانوار ،جلد 66 ،صفحه 199)

• بهتر است غذا های ریخته شده بر روی سفره را بخورید.

امام علی (ع): اموری موجب رزق و روزی انسان می شود که از جمله آن امور خوردن غذاهای ریخته شده بر سر سفره است. (طب و درمان ، صفحه 49)

• در خوردن و نوشیدن از اسراف بپرهیزید.

خداوند سبحان در قرآن کریم می فرماید: بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد. ( اعراف ،آیه 31)

• پایان هر غذا شکر گزاری از نعمت های خدا را فراموش نکنید.

خداوند سبحان در قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، از خوراکی های پاکیزه ای که روزی شما قرار داده ایم بخورید، سپاسگزار خدا باشید، اگر او را عبادت می کنید. (بقره ، آیه 172)

• پس از صرف غذا کمی استراحت نمایید.

امام صادق (ع): به پشت خوابیدن، پس از خوردن غذا، بدن را فربه و غذا را هضم می کند و ناراحتی را برطرف می گرداند. (سفینه البحار، جلد 1 ،صفحه 27)

• هرگز با شکم پر حمام نکنید.

امام رضا (ع): با شکم پر حمام نگیرید چون سبب تولید قولنج می شود. (رساله ذهبیه 29-26)

• صبحانه بخورید

امام صادق (ع):چون نماز صبح را خواندی ،پاره نانی بخور تا با آن :دهان خویش را خوش بو سازی ، حرارت خود را فرو بنشانی، دندان هایت را استوار سازی، لثه ات را استحکام بخشی، روزی خویش را به چنگ آوری و خوی خود را نکو سازی.(الدعوات، صفحه140، حدیث352)
امام علی (ع): در پاسخ به سوال کسی که پرسید چه چیز باعث طول عمر می شود، فرمودند: خوردن غذای کافی در هر بامداد.
امام صادق (ع): مومن را بایسته است که تا غذا نخورده (صبحانه)، از خانه بیرون نرود؛ چرا که این کار به او استواری بیشتر می دهد. (بحارالانوار، جلد66، صفحه341، حدیث3)
ربیع الابرار:واگذاردن ناشتایی، مایه بیماری است.(ربیع الابرار، جلد2، صفحه747)

• خوردن میوه

به نقل از فرات بن احنف از امام صادق (ع):هر میوه ای آلودگی به همراه دارد. پس اگر خواستید میوه بخورید، آن را با آب بشویید. (الکافی، جلد 6، صفحه 350،حدیث 4)

امام علی (ع): وقتی پیامبر خدا میوه ای نو می دید، آن را می بوسید و روی چشمان و دهانش می نهاد و سپس می گفت “خداوندا! چنان که آغاز این میوه را در عافیت به ما نشان دادی، پایان آن را نیز در عافیت به ما بنمایان” (بحار الانوار، جلد 66، صفحه 119، حدیث 10) حضرت رسول (ص):میوه را در ایام دولتش (در فصل آن) بخور و برترین میوه ها، انار و ترنج است. (الدعوات ،صفحه 159، حدیث 436) حضرت رسول (ص): هر کس تنها یک نوع میوه را بخورد، بهتر است. (بحار الانوار ،جلد 66، صفحه 123، حدیث 15) حضرت رسول (ص): میوه ها را جدا جدا بخورید. (جامع الاحادیث للقمٌی، صفحه 108)
منابع:
1-علامه مجلسی. بحار الأنوار ،ج ٦٢ : ٢٦٧.
2-شیخ صدوق. الخصال: ٢٢٩.
3-طبرسی. مکارم الأخلاق، ج ١: ٣١٤.
4-محمّدى رى شهرى. دانشنامه احادیث پزشکی، ج1: 88.