حكم ولي فقيه در رويت هلال / حكم كساني كه يقين دارند امروز اول ماه

رمضان است

حجت‌الاسلام محمدحسين فلاح‌زاده، مسؤول ستاد ترويج احكام با اشاره به در پيش بودن ماه مبارك رمضان به بيان اهميت مسأله رويت هلال در احكام اسلامي پرداخت و گفت: بسياري از اعمال مؤمنان اعم از واجب، مستحب و حتي حرام و مكروه مبتني بر ثبوت صحيح اول ماه است.

اين روحاني فعال در عرصه ترويج احكام تصريح كرد: بارزترين و مشهودترين اين اهميت نزد مردم در ماه مبارك رمضان است كه با آغاز آن بايد روزه بگيرند و با پايان آن روزه‌داري حرام و عيد فطر ثابت مي‌شود.

وي با بيان اين‌كه مردم براي بهرمندي از بركات معنوي ماه رمضان و فيوضات شب قدر، مقيد به استهلال هستند، افزود: حتي در فتواي فقها آمده است كه استهلال براي عموم مؤمنان مستحب است و اختصاص به گروه، قشر خاص و ستاد ويژه‌اي ندارد؛ اگرچه در كشور ما، ستاد استهلال بسيار قوي به اين امر اقدام مي‌كند.

اهميت رويت هلال را تنها در ماه مبارك رمضان نيست

حجت‌الاسلام فلاح‌زاده در ادامه سخنان خود اهميت رويت هلال را تنها در ماه مبارك رمضان ندانست و گفت: اعمال مهم حج مانند روز عرفه و روز عيد قربان كه بايد در ايام خاصي انجام شود، مبتني بر رويت هلال و ثبوت اول ماه است.

وي با بيان اين‌كه مهم‌ترين اعمالي كه مسلمانان در مراسم حج انجام مي‌دهند، مبتني بر شناخت دقيق اول ماه است، اظهار داشت: آغاز و پايان ماه‌هاي حج بايد مشخص شود و تا اعمال به درستي در آن به انجام رسد.

مسؤول ستاد ترويج احكام همچنين ادامه داد: ماه‌هاي حرام داراي حرمت و احكام خاص مبتني بر همين موضوع است و حتي در طول سال هم كه برخي از ايام و مناسبت‌ها براساس ماه‌هاي قمري مشخص مي‌شود، به تشخيص دقيق اول ماه دقيقا و اين‌كه چه روزي است، بستگي دارد.

وي با بيان اين‌كه در آغاز ماه مبارك رمضان همه مؤمنان منتظر هستند اول ماه مشخص شود تا به نيت وجوب روزه بگيرند و به تكليف و وظيفه شرعي خود عمل كنند و در پايان هم عيد بزرگ مسلمانان را گرامي بدارند و اعمالي را كه وارد شده است انجام دهند، راه‌هاي ثبوت اول ماه را از نظر فقها مورد بررسي قرار داد.

حجت‌الاسلام فلاح‌زاده خاطرنشان كرد: مسأله اول ماه يك امر تكويني است و حتي اگر براي يك نفر هم مشخص نشود، در هر ماه از ماه‌هاي سال، اول ماه به طور طبيعي خواهد آمد و روزي هم پايان ماه قمري خواهد شد، اما چون مكلفان بايد به وظايف شرعي خود عمل كنند بايد براي آنان زمان اول ماه ثابت شود.

راه هاي يقين و روش‌هاي ثبوت اول ماه

وي گفت: فقها براساس روايات فتوا داده‌اند و فرموده‌اند «صم للروية و افطر للروية»، يعني زماني كه ماه رويت شد روزه بگيريد و وقتي ماه ديده شد افطار كنيد؛ از اين‌رو براساس فتواي فقها يكي از روش‌هاي ثبوت اول ماه، رويت حسي شخص است يعني شخصا با چشم خود هلال ماه را در افق ببيند و وقتي هلال ماه را ديد، روز بعد از آن، اول ماه جديد و آن روز آخر ماه پيشين است.

اين روحاني فعال در عرصه ترويج احكام با بيان اين‌كه شهادت دو نفر عادل راه ديگر براي ثبوت اول ماه و بينه شرعيه است، افزود: شهادت دو نفر عادل در مسأله رويت هلال نه تنها حجت است بلكه در موارد بسياري، ثبوت امور مبتني بر بينه شرعيه و شهادت عدلين مورد پذيرش شارع مقدس است.

وي در بحث شهادت دو نفر عادل، شهادت «عن حس» را به اين معنا كه همين دو نفر هلال ماه را در افق ديده‌اند، صحيح دانست و گفت: فقها فرموده‌اند شهادت بر شهادت پذيرفته نيست؛ يعني اگر دو نفر شهادت دهند و بگويند دو نفر ديگر نزد ما شهادت دادند كه ماه را ديده‌اند، تنها براي خودشان حجت است و شهادت دو نفر بعدي حجت شرعي ندارد، مگر اين‌كه سبب اطمينان يا يقين شود.

حجت‌الاسلام فلاح‌زاده سومين راه ثبوت اول ماه را شهادت عده‌اي دانست كه از گفته آنان اطمينان حاصل شود، اگرچه عادل نباشند و با بيان اين‌كه در اين زمينه همان يقين و اطمينان حجت است، اظهار داشت: برخي فقها به اين نكته اشاره كرده‌اند كه اگر براي كسي از گفته اخترشناسان و براساس تقويم يقين حاصل شد، كفايت مي‌كند.

وي با بيان اين‌كه چهارمين راه اثبات اول ماه، گذشت سي روز از اول ماه قبل است، يعني به عنوان نمونه اگر اول ماه شعبان ثابت شد، سي روز كه از آن بگذرد، ‌ماه شعبان تمام و روز بعد اول ماه رمضان است،‌ ادامه داد: از آنجا كه ماه قمري تنها 29 يا 30 روز است؛ بنابراين با گذشت سي روز قطعاً اين ماه تمام و ماه جديد آغاز مي‌شود.

حكم ولي فقه و حكم كساني كه خودشان يقين كرده اند

مسؤول ستاد ترويج احكام آخرين روش اثبات اول ماه را كه مورد بحث بسياري از فقها است، حكم حاكم عنوان و اظهار كرد: فقها فرموده‌اند حكم حاكم احدالطرق يعني يكي از راه‌هاي ثبوت اول ماه است، به اين معنا كه اگر حاكم و ولي فقيه حكم فرمود، اول ماه ثابت مي‌شود.

وي با بيان اين‌كه برخي ديگر از فقها معتقدند حكم حاكم به عنوان «احد‌الطرق» نيست، بلكه اگر حاكم حكم فرمود تبعيت از حكم او واجب است و از اين‌رو ديگران هم بايد تبعيت كنند، خاطرنشان كرد: از آنجا كه در احكام شرع بن‌بستي وجود ندارد و مردم هرگز حيران و سرگردان نخواهند ماند، حكم ولي فقيه نه تنها در مسأله رويت هلال بلكه در بسياري از امور ديگر فصل‌الخطاب است.

حجت‌الاسلام فلاح‌زاده يادآور شد: حكم حاكم شرع در مناطق ابري كه از طرق ديگر، هلال رويت نمي‌شود و ممكن است اين امر سبب اختلاف و دو دستگي شود، فصل‌الخطاب خواهد بود؛ گرچه حكم حاكم هم براساس مستندات صحيح شرعي است.

وي با اشاره به تصريح فقها درباره عدم مخالفت علني و ظاهري با حكم حاكم، ابراز داشت: شخصي كه درباره حكم حاكم يقين به خلاف دارد و مطمئن است حاكم به سبب شهادت دو نفر كه عادل نيستند و يا دروغ گفته‌اند، حكم كرده است، مي‌تواند از آن تبعيت نكند، اما بايد بداند كه مخالفت علني و ظاهري با حكم حاكم جايز نيست.